Medycyna z każdym rokiem stawia kolejny krok naprzód. Wynajdujemy nowe lekarstwa, znajdujemy dodatkowe zastosowania substancji, które towarzyszą nam od lat. Zdarza się, że niektóre zabiegi stają się na tyle popularne, że coraz więcej osób rozważa skorzystanie z usług podmiotów leczniczych, mających je w swojej ofercie. Tak właśnie jest z toksyną botulinową, zwaną potocznie botoksem. Sprawdźmy, co kryje się pod tą nazwą, w jaki sposób wpływa na nasz organizm i w jakich dziedzinach medycyny znajduje zastosowanie.

Co to jest botoks?

Botoks, czyli innymi słowy toksyna botulinowa typu A, stanowi neurotoksynę. Jest to białko, którego zadaniem jest zahamowanie procesu przesyłania impulsów w występujących w danym miejscu połączeniach nerwowo-mięśniowych. W naturalnym środowisku białko to wytwarzane jest przez bakterię beztlenową Clostidium Botulinum i występuje w kilku typach, oznaczonych literami od A do G, jednak w medycynie największe zastosowanie znalazła właśnie toksyna botulinowa typu A, po raz pierwszy wykorzystana w celach medycznych przez Edwarda Schantza i Alana B Scotta.

W jaki sposób działa botoks?

Podczas zabiegu metodą iniekcji do organizmu zostaje wprowadzona toksyna botulinowa, która trwale łączy się z połączeniem pomiędzy zakończeniami nerwowymi z mięśniami, zwaną potocznie płytką nerwowo-mięśniową. Następnie dochodzi do fragmentacji białka SNAP-25, które jest niezbędne do wydzielania z zakończeń nerwowych substancji zwanej acetylocholiną, która stanowi neurotransmiter, co prowadzi do zahamowania przechodzenia impulsów, a w efekcie – to porażenia skurczu mięśni. Nie jest to jednak efekt stały, z biegiem czasu organizm tworzy nowe zakończenia nerwowo-mięśniowe, przywracając mięśniom ich dawną sprawność.

Wykorzystanie botoksu w medycynie

Pierwsze przypadki medycznego wykorzystania botoksu datowane są na lata 70. XX wieku, kiedy to stosowany był przede wszystkim do leczenia zeza. Odkryto bowiem, że wstrzyknięty do odpowiednich mięśni gałki ocznej, odpowiadających za jej poruszanie, może doprowadzić do osłabienia działania danego mięśnia, a ty samym ułatwiać wyrównanie położenia danego oka. 

Kolejną gałęzią medycyny, która wykorzystywała toksynę botulinowa typu A jest neurologia – w tym przypadku lek ten znalazł zastosowanie w przypadku takich schorzeń i dolegliwości, jak dystonia mięśniowa lub spastyczność. Innym sposobem wykorzystania botoksu jest leczenie przewlekłej migreny – wstrzyknięty w wielu częściach ciała, takich jak okolice czoła, mięśnie karku lub grzbietu, a także potylica i skroń, pozwala zapobiec nieustannym nawrotom silnego bólu głowy. Co więcej, botoks znalazł zastosowanie także wśród urologów, którzy wykorzystują go w leczeniu nietrzymania moczu, wstrzykując toksynę w wypieracz pęcherza moczowego.

Czy to koniec zastosowań botoksu? Ależ skąd! Kolejna gałąź medycyny, wykorzystująca tę toksynę to stomatologia. W tym przypadku botoks stanowi lekarstwo na bruksizm, czyli niekontrolowane, nocne zgrzytanie zębami. Wśród innych rozwiązań, jakie dzisiejsza medycyna bierze pod uwagę, znajduje się leczenie nadpotliwości dłoni, stóp i pach, nosa, czoła lub owłosionej skóry głowy, a także – co nie powinno nikogo dziwić – szeroko pojęta medycyna estetyczna.

Botoks w medycynie estetycznej

Jednym z przykładowych rozwiązań, wykorzystujących toksynę botulinową typu A w zakresie medycyny estetycznej, jest korygowanie zmarszczek. Poprawie można poddać między innymi zmarszczki wokół ust (tzw. zmarszczkę palacza), zmarszczki dolnej powieki, zmarszczki wokół oczu (tzw. kurze łapki), zmarszczki podłużne czoła (tzw. lwia bruzda) oraz zmarszczki poprzeczne czoła. 

To jednak nie koniec możliwości – za pośrednictwem botoksu lekarz może wpłynąć na mięśnie mimiczne, a ściślej – na siłę ich pracy. Dzięki temu możliwe jest skorygowanie twarzy, unosząc pacjentowi brwi lub kąciki ust, poprawiając tzw. uśmiech dziąsłowy lub modelując całą twarz za pomocą zmniejszenia masy mięśni żwacza. 

Przebieg i efekty wykorzystania toksyny botulinowej

Zanim lekarz przystąpi do działania, w pierwszej kolejności pacjent poddawany jest konsultacji i badaniu, mającym na celu określić nie tylko miejsca planowanej iniekcji, ale także ilość toksyny botulinowej typu A, jaka powinna zostać podana miejscowo, by uzyskać oczekiwany przez pacjenta efekt. Następnie substancja lecznicza zostaje w precyzyjnie sposób odmierzona i drogą iniekcji, za pośrednictwem bardzo cienkiej igły, wprowadzona we wskazane części ciała. 

Sam zabieg nie trwa długo, zazwyczaj zajmuje od 20 do 30 minut i wykonywany jest bez znieczulenia. W wyjątkowych sytuacjach, na przykład w przypadku leczenia za pomocą botoksu nadpotliwości, lekarz może okolicę zabiegową znieczulić, wykorzystując krem Emla. Efekty wstrzyknięcia botoksu u każdego pacjenta mogą się utrzymywać przez inny czas, zależnie od jego indywidualnych cech, jednak zazwyczaj po zabiegu efekt utrzymuje się od 6 do nawet 8 miesięcy.

Botoks – przeciwwskazania

Nie ulega wątpliwości, że podobnie jak w przypadku wielu innych leków i substancji, także toksyna botulinowa może w niektórych przypadkach stanowić niewskazany środek. Wśród czynników lub sytuacji, stanowiących przeciwwskazania do wstrzyknięcia pacjentce lub pacjentowi botoksu, z pewnością należy ciąża oraz karmienie piersią. Zdecydowanie należy odpuścić sobie podawanie botoksu także w przypadku czynnych infekcji skórnych w obszarze zabiegowym, a także w sytuacji, gdy mamy do czynienia z chorobami, związanymi z zaburzeniami przewodnictwa nerwowo-mięśniowego. Co więcej, w okresie do 7 dni przed podaniem botoksu pacjent nie może przyjmować niektórych rodzajów leków, w szczególności cyklosporyny, D-penicylaminy oraz antybiotyków aminoglikozydowych.